ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Η διαχρονική πορεία των Αρμενίων στην Κύπρο
Αλέξανδρος-Μιχαήλ Χατζηλύρας

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΕΘΝΟΥΣ

• Κατά τον 8^ο αιώνα π.Χ., από τις φυλές στο δυτικό τμήμα του βασιλείου του Ουραρτού, στην περιοχή της σημερινής Ανατολίας.

ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

• Το 578 ο Αυτοκράτορας Ιουστίνος Β' σε εκστρατεία του εναντίον του Πέρση Χοσρόη Β' συνέλαβε 10.090 Αρμένιους, εκ των οποίων το ¹/₃ μεταφέρθηκε εδώ.

ΑΛΛΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΑΠΟ
ΚΑΙ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΚΥΠΡΟ

• Περισσότεροι Αρμένιοι έφθασαν εδώ επί βασιλείας του αρμενικής καταγωγής Αυτοκράτορα Ηράκλειου (610-641), σε σχέση με πολιτικά κίνητρα.
• Μετά την απελευθέρωση της Κύπρου, το 965, από τον Πατρίκιο Νικήτα Χαλκούτζη, εγκαθίστανται εδώ Αρμένιοι ως μισθοφόροι Ακρίτες.
• Μεταξύ 1136-1138 μεταφέρεται εδώ ολόκληρος ο πληθυσμός της πόλης Τελ Χαμντούν.
• Το 1185 με το γάμο του Ισαάκιου Β' Κομνηνού με την κόρη του Thoros II, έρχονται Αρμένιοι πολεμιστές.
• Το 1192 μετά από πρόσκληση του Guy De Lusignan.
• Περίπου 30.000 Αρμένιοι έρχονται όταν το 1322 οι Σαρακηνοί καταλαμβάνουν τη μικρή Αρμενία.
• Περισσότεροι Αρμένιοι έρχονται το 1335 και το 1346, για να γλυτώσουν τις επιθέσεις των Μαμελούκων.
• Το 1403 μεταναστεύουν άλλοι 30.000 Αρμένιοι,
• ενώ το 1421 μεταναστεύουν εδώ οι κάτοικοι του Σεϊχούν.
• Το 1441 εγκαθίστανται στην Αμμόχωστο Αρμένιοι και Σύριοι από τη Συρία και την Κιλικία.
• Αρκετοί από τους 40.000 Αρμένιους τεχνίτες βοήθησαν στην κατάληψη της Λευκωσίας από τους Οθωμανούς παρέμειναν μετά το 1570-1571.
• Αρμένιοι καταφθάνουν τα πρώτα χρόνια της Αγγλοκρατίας ως επιχειρηματίες και μεταφραστές.
• Περίπου 8.000 Αρμένιοι πρόσφυγες βρίσκουν καταφύγιο στην Κύπρο από τις τρομερές σφαγές και τη Γενοκτονία (1894-1896, 1909 & 1915-1923).
• Έξοδος μετά το 1925 και μεταξύ 1962-1965 προς Αρμενία, μεταξύ 1955-1959 & 1962-1965 προς Η.Β.
• Αρμένιοι κατέφθασαν στην Κύπρο ως πρόσφυγες από την Παλαιστίνη (1947) & Αίγυπτο (1956).
• Αρμένιοι κατέφθασαν εδώ λόγω του εμφυλίου πολέμου στο Λίβανο (1975-1990),
• της Επανάστασης στο Ιράν (1979)
• και της πτώσης της Ε.Σ.Σ.Δ. (1991).

ΧΩΡΙΑ ΠΟΥ ΙΔΡΥΣΑΝ

• Αρμενοχώρι,
• Αρμίνου,
• Κορνόκηπος,
• Πατρίκι,
• Πλατάνι,
• Σπαθαρικό ίσως και το Μούσερε.
• Αργότερα πολλοί διέμεναν στον ΑΡΜΕΝΟΜΑΧΑΛΑ.

ΙΔΡΥΣΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

• Αν και επίσημα έχουμε στοιχεία από το 1179 (Θαδδαίος), φαίνεται να ιδρύθηκε το 973.

ΓΕΝΙΚΗ ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΗ

• Αρχικά μισθοφόροι, ιππότες και πολεμιστές,
• αργότερα ικανοί φεουδάρχες,
• πιο ύστερα ευγενείς και έμποροι,
• μετέπειτα επιχειρηματίες και φωτογράφοι, μεταφραστές, γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές, μουσικοί, τσαγκάρηδες, σφραγιδοποιοί, κλειδαράδες, ράφτες, υφασματοπώλες, τυπογράφοι, ωρολογάδες, μεταλλωρύχοι, εστιάτορες και έμποροι.

ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ

• Φραγκοκρατία: 30.000 - 60.000
• Ενετοκρατία: 30.000
• Τουρκοκρατία: 35.000, ραγδαία μείωση.
• 1881: 175,
• 1931: 3.400,
• 1960: 3.600
• 2008: 3.000-3.500

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ

• Λευκωσια
• 1870: Αρρεναγωγείο Vartanantz,
• 1902: Παρθεναγωγείο Shushanian,
• 1897-1904: Οικοτροφείο Kurkjian,
• 1921 & 1938: Melikian & Ouzounian Varjaranner, ενώθηκαν το 1950.
• 1972: Nareg.
• Λαρνακα
• 1909: Mousheghian Varjaran,
• 1996: νέο Nareg.
• Λεμεσος
• 1928: Armenian School,
• 2007: νέο Nareg.
• Αμμόχωστος: σχολείο,
• Αμίαντος: νηπιαγωγείο.
• Γυμνάσιο Nareg: 2005. Λευκωσια
• MELKONIAN: 1926-2005.

ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ/ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ

• Sourp Asdvadzadzin - Παναγία (Ακρόπολη),
• Sourp Stepanos -Άγιος Στέφανος (Λάρνακα),
• Sourp Kevork - Άγιος Γεώργιος (Λεμεσός),
• Sourp Amenapergitch - Παντοσώτηρας (Ακρόπολη),
• Sourp Haroutune - Ανάσταση (Άγιος Δομέτιος Τ),
• Sourp Boghos -Άγιος Παύλος (Λευκωσία Τ).
• Sourp Asdvadzadzin - Παναγία (Λευκωσία),
• Παναγία του Ganchvor - η Καλούσα (Αμμόχωστος),
• ΜΑGARAVANK - ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΑΓΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ (Χαλεύκα).
• Αρμενική Ευαγγελική Εκκλησία (Λευκωσία)

ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑ

• 1 στο Ledra Palace
• 1 στη Λάρνακα,
• 1 στη Λεμεσό,
• 1 στον Άγιο Δομέτιο,
• 1 στους Αγίους Τριμιθιάς,
• 1 στην Αμμόχωστο
• + 1 προτεσταντικό στη Λάρνακα.

ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

• Παλαιά Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία με έναν Πατριάρχη (Καθόλικο) στο Etchmiadzin και έναν στο Antelias.
• Δεν είναι Μονοφυσίτες.
• Η λειτουργία γίνεται στα Αρμένικα.
• Το προσκύνημα περιορίζεται στο Ευαγγέλιο και το Σταυρό.
• Αντί εικόνων έχουν τα Khackar (σταυρόπετρες).
• Έχουν άγαμους και έγγαμους ιερείς, και οι διάκονοι είναι λαϊκοί.

ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΤΗΤΕΣ

• Υπάρχουν στην Κύπρο αρκετοί Libanahayer (Λιβανοαρμένιοι)
• και Hayastantsi (Αρμένιοι της Αρμενίας).
• Πολύ λίγοι Αρμενοκύπριοι είναι Ευαγγελικοί, Καθολικοί ή Μάρτυρες του Ιεχωβά.

ΓΛΩΣΣΑ/ΣΥΣΤΗΜΑ ΓΡΑΦΗΣ

• Μητρική τους γλώσσα είναι η Δυτική Αρμενική (Arevm'tahayeren),
• ωστόσο μιλούν επίσης Ελληνικά
• και Αγγλικά, και οι παλαιότεροι και Τούρκικα.
• Το Αρμένικο αλφάβητο επινόησε το 405 ο Άγιος Μεσρώπ Mashtots με 36 στοιχεία (+2 τον 11^ο αιώνα).

ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ

• Έντυπος τύπος: Artsagang - Ηχώ, Azad Tzayn - Ελεύθερη Φωνή, Lradou, Keghart, ηλεκτρονικός (Gibrahayer),
• Σωματεία & Νεολαίες (AYMA/DASHNAKTSUTIUN Vs AGBU-PAREKORDZAGAN/ RAMGAVAR, HENCHAGIAN),
• Αθλητικές ομάδες, Χορευτικά συγκροτήματα, παλαιότερα Συστήματα προσκόπων, Ομάδα χόκεϋ & Gaydzak,
• Μέλαθρο Ευγηρίας «Kalaydjian».
• Καθημερινή ραδιοφωνική εκπομπή από το ΡΙΚ 2 μεταξύ 17:00-18:00.

ΜΝΗΜΕΙΑ

• Μνημεία Γενοκτονίας (Λευκωσία & Λάρνακα & καταστρεμμένο κατεχόμενη Λευκωσία),
• Khachkar, προτομή Επισκόπου Zareh και άγαλμα Αγίου Krikor Naregatsi (Ακρόπολη),
• Μνημείο Krikor & Garabed Melkonian (Αγλαντζιά),
• μνημείο στο Magaravank για την επίσκεψη του Καθόλικου Sahag II
• Khachkar (Λεμεσός)